“ชาดก” และ “นิทานธรรม” เป็น แหล่งคำสอนเชิงเรื่องเล่า ที่พระพุทธเจ้าทรงนำมาใช้สอนศีลธรรม เพราะคนฟังเข้าใจง่ายและจดจำได้ดี สรุปรายการสำคัญให้เป็นหมวดหมู่ดังนี้

คำสอนใน ชาดก (เรื่องราวชาติปางก่อนของพระพุทธเจ้า)
ชาดกมีทั้งหมด 547 เรื่อง แต่ที่นิยมใช้สอนในครอบครัว โรงเรียน และสังคม ได้แก่

ชาดกสำคัญ
- เวสสันดรชาดก – เรื่องพระเวสสันดรบำเพ็ญทานบารมี (ชาดกที่ยาวและสำคัญที่สุด)
- สุวรรณสามชาดก – สอนเรื่องความกตัญญูต่อพ่อแม่
- มหาชนกชาดก – สอนเรื่องความเพียรพยายาม ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค
- เนมิราชชาดก – สอนเรื่องการครองตนของพระราชาผู้ทรงธรรม
- สังขปาลชาดก – สอนเรื่องการให้อภัยและความอดทน

ทศชาติชาดก (ชาดก 10 ชาติสุดท้ายของพระพุทธเจ้า)
- เตมิยชาดก → เน้นการละเว้นบาป
- มหาชนกชาดก → เน้นความเพียร
- สุวรรณสามชาดก → เน้นความกตัญญู
- เนมิราชชาดก → เน้นการครองตนด้วยธรรม
- มโหสถชาดก → เน้นปัญญาไหวพริบ
- ภูริทัตชาดก → เน้นศีลมั่นคง
- จันทกุมารชาดก → เน้นเสียสละชีวิตเพื่อธรรม
- นารทชาดก → เน้นสอนกษัตริย์ให้ปกครองด้วยธรรม
- วิฑูรชาดก → เน้นความซื่อตรง
- เวสสันดรชาดก → เน้นทานบารมี

นิทานธรรม (เรื่องเล่าสอนใจ)
เป็นเรื่องเล่าเชิงเปรียบเทียบ ใช้สอนศีลธรรมแก่เด็กและผู้ใหญ่ เช่น
- พระราชากับดอกบัว → สอนเรื่องความบริสุทธิ์ใจ แม้จะเกิดในที่โคลนตมก็ยังงามได้
- ชาวนากับงูเห่า → สอนเรื่องความไม่รู้คุณคน
- ลิงกับปลา → สอนให้ใช้ปัญญาและเข้าใจผู้อื่น ไม่ทำในสิ่งที่ตนเองคิดว่าดีแต่ไม่เหมาะกับเขา
- เต่ากับหงส์ → สอนเรื่องการรู้จักควบคุมวาจา
- สุนัขแทะกระดูก → สอนเรื่องความหลงผิดในสิ่งไร้สาระ

สรุป
ชาดก → เรื่องราวในชาติก่อนของพระพุทธเจ้า มุ่งบำเพ็ญบารมี 10 ประการ
นิทานธรรม → เรื่องเล่าธรรมดา ๆ เปรียบเทียบกับชีวิตจริง เพื่อสอนศีลธรรมทั่วไป